Kijk eens rond bij de zelfhulpboeken in je plaatselijke boekhandel en je vindt vast allerlei titels als Stress voorgoed verminderen, Maak je minder zorgen! of Een stressvrij leven. Maar zelfs al kon je met die adviezen voorgoed alle stress elimineren … zou je dat eigenlijk wel willen?
Volgens sommige psychologen is het antwoord overtuigend 'nee'. Een beetje zenuwen kunnen je helpen om beter te presteren bij bepaalde taken waar de inzet hoog is, zo blijkt uit een studie gepubliceerd in het tijdschrift Social Psychological and Personality Science in 2016.
“Een zeker niveau van stress werkt verkwikkend”, zegt dr. Mary Alvord, adjunct-hoofddocent psychiatrie en gedragswetenschappen aan de faculteit Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen van George Washington University in Washington, D.C., en auteur van Conquer Negative Thinking for Teens. “Stress kan je geest aanscherpen, waardoor je helderder kan denken.”
“Maar het wordt een probleem”, vervolgt ze, “als je onder de stress gebukt gaat. Van aanhoudende stress kan je hoofdpijn, maagpijn en andere klachten krijgen.”
Hoe kan je dan het best de zenuwen die je voelt vlak voor een belangrijke presentatie of een groot evenement ombuigen in je eigen voordeel?
Drie stappen om stress te kanaliseren
1. Zet spanning om in oppeppende energie
Vaak is er maar een miniem verschil tussen een uitdaging en een bedreiging, zegt dr. Jeremy Jamieson, hoofddocent psychologie aan de universiteit van Rochester in de staat New York. Als we denken dat we een bepaald probleem wel zullen aankunnen, dan zien we het als een uitdaging. Maar als we het niet zien zitten, dan voelen we ons bedreigd.
Neem nu een skiër die op een steile, gladde bergtop staat. Dr. Jamieson zegt dat een atleet met jarenlange ervaring wellicht naar beneden zal kijken met opgetogen opwinding, terwijl een beginneling zich eerder benauwd of zelfs doodsbang zal voelen.
Dr. Jamieson legt uit dat er wel bij allebei een schok zal gaan door hun sympathisch zenuwstelsel (dat de hartslag, ademhaling en bloeddruk verhoogt), maar dat het hart van de ervaren skiër wellicht effectiever kan werken, terwijl bij de beginneling de bloeddruk kan zakken.
In plaats van jezelf te kalmeren, raden sommige deskundigen juist het omgekeerde aan: probeer jezelf op te peppen. In een studie gepubliceerd in het Journal of Experimental Psychology: General in 2014 moesten mensen bijvoorbeeld drie potentieel gênante dingen doen: een karaoke-optreden geven van Don’t Stop Believin’, een publiek toespreken en een wiskundetest afleggen. En wat bleek? De mensen die de instructie hadden gekregen om zich vooraf “op te peppen” presteerden beter én voelden zich ook beter dan de mensen met de instructie om zich vooraf te ontspannen en kalm te blijven.
“Bij een beperkt niveau kun je kracht putten uit stress”, zegt dr. Alvord. “Dan zeg je: ‘Ik kan dit wel’ of ‘Het lukt me wel’. Maar wordt het stressniveau te hoog, dan zeg je: ‘Ik ga het niet kunnen’ of ‘Ik wil het niet doen’. Dan zal je het probleem liever ontwijken dan aanvaarden.”
2. De situatie in handen nemen
Als je geconfronteerd wordt met een schijnbaar onoverkomelijk probleem, zoals een grote deadline of een belangrijke presentatie op het werk, kan je beter een stapje terug nemen en een strategie uitstippelen.
“Misschien moet je de opdracht in mootjes hakken of er meer tijd voor uittrekken”, zegt dr. Alvord. “Probeer ook terug te denken aan een vorige keer dat je een soortgelijke taak tot een goed einde bracht, om jezelf eraan te herinneren dat het wel degelijk mogelijk is.”
“Als je denkt, ‘Ik heb dit nog al eens gedaan’, dan krijg je een mentaal beeld van [succes], en dat kan heel stimulerend werken”, zegt ze.
Fake it until you make it, heet dat dan!
3. Wees onstuitbaar
Vroeg of laat maakt iedereen iets ergs mee, zegt dr. Alvord. Als een van je ouders overlijdt, als je onverwacht ontslagen wordt of als je uit je huis gezet wordt, bezorgt dat je uiteraard aanzienlijke stress. Maar, aldus dr. Alvord, we kunnen veerkrachtig zijn en weigeren om onszelf als slachtoffers van onze omstandigheden te zien.
“Zelfs in het slechtst denkbare scenario – als je bijvoorbeeld plots je baan verliest – is er altijd wel iets dat je eraan kunt doen”, zegt ze. “Bedenk dan: ‘Ik kan altijd op zoek gaan naar een nieuwe baan. Ja, dat kan even duren, maar ik kán dat.’”
Bovenal vindt ze het belangrijk om niet te gaan doemdenken: het heeft geen zin om stil te staan bij het slechtst denkbare scenario dat achter elke hoek schuilt.
“Optimistische mensen zijn weerbaarder”, zegt ze. “Dat betekent niet dat je de slechte dingen moet gaan ontkennen, maar dat je het goede ziet in de toekomst, ondanks het slechte.”
Uiteindelijk kan stress je sterker maken, en de drie stappen in dit artikel kunnen je helpen je drukmeter te herkalibreren.